Dîroka serpêhatiyên kurdên ku sirgûnî Anatoliya Navîn bûne berê xwe dane Stembolê û koçberî Swêdê Ataşehir Escort kirine hertim bala min kişandiye Di navbera van bîst salên dawî de li ser van herêman çend pirtûkên min kurdî û tirkî derketine
Îro dema em li demografiya hin herêmên Kadıköy Escort Anatoliya Navîn mêze dikin em tabanının ku li derdorê bajarên Enqere Qonya Kirşehîr Bolu Çankirê û hin cîhên din bi sedan gundên kurdan hene Berî salan hatine sirgûnkirin û di Ümraniye Escort dawiyê de konut cîwarên nû ji xwe re kirine warên teze Dîroka van gundên kurdan gelek caran hatiye ji bîr kirin û derbasî ser kaxiz nebûne Di sala 1997an de Maltepe Escort li Swêdê bi derketina kovara Bîrnebûnê hêvîke mezin di nav mirovên ji van herêman de peyda tabana Konut kovara wek weşaneke hûnerî û çandî li Swêdê derket heta niha jî Anadolu Yakası Escort weşana xwe li wir berdewam dike Di navbera salên 1997 2023an de qasî 87 hejmarên wê derketine Piraniya kesên ku ji vê weşanê re nivîsîne ji nav kurdên Anatoliya Navîn cilt Em bi reqemeke gulover dikarin bêjin ku konut çaryek sedsal e ku kovara Bîrnebûn her derdikeve Ji bo serpêhatiya kovareke periyodîk bêgûman mesken reqama mijareke şanazî serbilindî û şabûnê ye Mesken pêşketin û tevgera hunerî çandî û edebî serboriya navê vê kovara wan jî tîne bîra me Bîrnebûn Peyva bîr bi taybetî ji bo netewe gel û komên bêdewlet wek kurdan gelek tiştan dikare tabir bike Ji ber vê rastiyê Bîrnebûn bi taybetî di warê berhevkirin û qeydkirina nimûneyên folklora edebiyata devkî kurdî de jî roleke mezin lîstiyê dilîze
Dema em li hejmarên berê yên Bîrnebûnê mêze dikin em tabanının ku di nav van salên dirêj de bi dehan nivîskar berhemên edebî nivîsîne paşê hin ji wan konut berhemên xwe wek pirtûk weşandine Ji nav kurdên Anatoliya Navîn derketina van nivîskaran wek dewlemendî û rengînîkê gelek alîkariya gulvedana edebiyata kurdî li vê herêmê kiriye Kovar herweha parastin û pêşketina devok devokên vê herêmê jî dike Piraniya nivîs û berhemên van nivîskaran bi devokên herêmî hatine nivîsîn Lê mixabin heta niha qasî ku ez pê zanim devok yan jî devokên kurdên Anatoliya Navîn nebûne mijara lêkolîn û tezên akademîk Komek nivîskarên ku konut qasî 25 sal in her dinivîsîn konut in Mem Xelikan Nûh Ateş Fikret Yildiz navê berê Dr Mikaîlî Seyfî Doxan Muzaffer Ozgur Mehtab Îdelî Yusuf Yeşîloz Qadîr Çelîk Şoreş Reşî û kesên din
Ez di vê nivîsê de dixwazim bi kurtî romana Fîkret Yildiz ya bi navê Li Benda Keskesorê Apec 2018 bidim nasandin Ne cilde konut romana Fîkret Yildiz hin kesên din jî çend roman weşandine wek romana Muzaffer Ozgur ya bi navê Sîyarên Deşta Anatoliyê Apec 2017 û romana Şoreş Reşî ya bi navê Heco Weşanên Ar 2019 Mesken herdu berhem jî li ser Hecî Buxurcî ne ku di nîvê yekem yê sedsala 20an de jiyaye Wî bi komek hevalê xwe li hemberî hêzên dewletê serî hildane derketine serê çiyan bûne qaçax û firarê dewletê Hecî Buxurcî di dawiyê de tê girtin û di sala 1933an de li Enqerê li peytextê Tirkiyê tê dardakirin Dema mirov van herdu romanên li ser Hecî Buxurcî bide ber hev rûberî hev bike gelek encamên balkêş dikarin di derbarê çêkirina îmaja wî ya edebî de derkevin holê Çimkî mijara herdu romanan jî heman kes e Hecî Buxurcî
Romana Fîkret Yildiz ya bi navê Li Benda Keskesorê pêşiyê li Swêdê 2018 çapeke din ya nû li Tirkiyê hatiye weşandin 2019 Beşa yekem ya romanê jî bi heman navî hatiye nivîsîn Divê em li vir diyar bikin ku naveroka vê romanê berê di kovara Bîrnebûnê de wek rêzenivîs bi navekî din Sîyarê Têrika derketiye beşa 1 Bîrnebûn nr 58 2914 Nivîskar çima konut navê nû Li Benda Keskesorê hilbijartiye Mirov vê yekê çawa dikare şirove bike Tahminen jî konut yek bi kesayetiya lehengê sereke yê romanê Os ve girêdayî ye Os dema ciwan bûye ji gundê xwe aciz tabana dixwaze bireve here diyarekî dûr Li vir nivîskar qala serpêhatîke keskesorê dike ku di nav kurdan de belav bûye Li gorî efsanekê ger kesekî mêr di binê keskesorê re derbas be şayet mêr be tabana jin lê jinek bixwaze derbas be tabana mêr Os pêşiya benda baranê paşê jî benda derketina keskesorê dimîne Berbi keskesorê dibeze nabeze nagihêje vê pireya efsûnî ku ji heft rengan çêbûye Vê deva jî lehengê romanê Os li dêvla keskesorê projeya çûyîna Stembolê dike pratîkê Ew li hespê xwe siyar tabana berbi paytextê Osmaniyan Stembolê dibeze
Bûyerên romanê di sedsala 19an de li derdorê gundê Mîkaîla li hêla Haymanayê û Stembolê derbas tabanın Roman berhemeke biyografîk dikare bê hesibîn di vê berhemê jiyana kurdekî bi navê Os heye Navê Os di devoka kurdên Anatoliyê forma kurtkirî ya navê Osman pêk tîne Dema mezin tabana di romanê de wek Hecî Osman tê nas kirin Navên jin û mêrên Anatoliya Navîn hinekî ji navên mirovên li Kurdistanê cihêtir in Li ser van navên kesan heta niha lêkolînek nehatiye kirin
Romana Li Benda Keskesorê bi kurtenasandina Nûh Ateş pêşgotina nivîskar û ferhengokekê dest pê dike Di beşa ferhengokê de hin peyvên ku li gundê Mîxaîla tê peyivîn cîh girtine û bi kurmanciya nûjen wateyên wan cilt pêşkêş kirin Bi dîtina min gelek baş bûye ferhengokê di vê berhemê de cîh girtiye Çimkî roman bi devoka vê herêmê hatiye nivîsîn
Guhartinên di civakê de herweha nifşên nû jî diafrînin di destpêka romanê de di beşa yekem de dema carekê ji eşîra têrika komeke mezin siyar tabanın cilt mêvaniya begê êla Mîkaîliya begê wan Hecîbrêm bi germî û dostanî van mêvanan qebûl dike Di vî beşê destpêkê de mirov tabanına ku saltanateke biriqî û mezin li vî gundî hebûye û di nav halxweşiyê de jiyane Nivîskar li vir gelek agahî û zanyariyên etnografîk jî di derbarê kurdên torin û asilzade yên vê herêmê de pêşkêş dike Mesken demên windabûyî demên zêrîn di vî beşa yekem ya romanê de gelek cilt romantîze kirin Mirov wek xwendevan xweziya xwe li van serdemên bihurî tîne
Nivîskarê romanê Fikret Yildiz bi xwe ji gundê Mîkaîla ye Mesken gund heta sala 1926an bi bajarokê Haymanayê ve girêdayî bûye paşê di nav sînorên bajarokê Polatliyê de dimîne Berî vê romanê em di kovara Bîrnebûn de jî rastî gelek nivîsên wî yên din cilt Mijara van nivîsan li ser dîrok û çanda gundê Mîkaîla ye Rêzenivîsên wî yên di derbarê begê began Elîşan Begê de jî wek mînak gelek balkêş in Di van nivîsan de di derbarê vî begê kurd de agahî û zanyarên nû cîh girtine Min ew nivîsan berê bi heyranî xwendibûn Mesken çavkaniyên nivîskar yên ku wek nivîs weşandine dikarin di pêşerojê de bibin bingehê romaneke din li ser Elîşan Begê Berî Enqere bibe paytextê Tirkiyê li vî bajarî giranîke vî begê kurd hebûye Fîkret Yildiz bi van nemaye sala par vê deva di derbarê gundê xwe de lêkolîneke diroki ya fireh jî bi tirkî weşand Ankara da Bir Kürt Köyü Mikaila Apec 2022 Seksek Yayınları 2023 Fîkret Yildiz îro yek ji wan nivîskarên herêmê yê naskirî ye Ew niha li Almanyayê dijî Wî di kovara Bîrnebûnê de gelek salan navê Dr Mîkaîlî bi kar aniye lê belê di berhemên xwe yên di van salên dawîn de êdî em li ser bergên pirtûkên wî navê Fîkret Yildiz tabanının
Wek me li jor jî got romana Li Benda Keskesorê li ser jiyana Hecî Osman Efendi ye ku di romanê de wek Os derbas tabana Piştî di xortaniyê de qezayek li serê wî re derbas tabana lêva wî didire û di nav gund de jê re lêvse dibêjin Ji ber van nav û nûçikan ew gelek aciz tabana û li ber xwe dikeve Paşê dema ew diçe Stembolê ew li wir lêva xwe nîşanî doxtoran dide û lêva wî paşê qenc tabana Dema ew xort bûye lisana wî dikeve keçeke bi navê Hewê Hewa Yeho Lê belê paşê em di dawiya romanê de tabanının ku Hewê her bedbext e naghêje mirazê xwe
Lehengê romanê Os êdî naxwaze di gundê xwe de bijî û bi siyarî berê xwe dide Stembolê Dema ew tê Stembolê pirçandiya paytextê Welatê Osmanî gelek bala wî dikşîne Tê gotin ku li vira Heftê heft millet bi hev re dijîn û bi sedan millet û ziman hewûn Os li Stembolê rastî kurdan jî tê Bi hezaran kes ji herderê Kurdistanê koçberî vî bajarê mezin kirine Divê kesekî bi destê Os bigre hebe Li hemwelatiyan obura Ew diçe mizgeftekê li wir Mele Şewqî Efendî tabanına û serboriya xwe jê re vedibêje bona ew alîkariya wî bikin Os gelekî dikeve çavên Mele Şewqî Efendî û ew jî vî xortê kurd gelek hez dike Jê re cîhê mayîn û îmkanên xwarinê peyda dike Di nav demeke kurt de ew tabana şagirtekî jîr û dixwaze here Dergeha hîmdarê terîqata neqşîbendî Mewlana Xalit 1779 1827 ku wê demê li Stembolê bûye Ew herdu kurd hev tabanının û qala çend tiştan dikin wek mînak rola kurdan di belawbûna Îslamê de Os cara pêşîn li vir fêr tabana ku siltanê mezin Selahaddîn Eyubî bi eslê xwe kurd bûye Os li vir derseke kurt ji Mewlana Xalit Efendî werdigire Mewlana Xalit dixwaze gelek tiştan ji Os fêr bibe wek rewşa kurdên Anatoliya Navîn Os jî kîjan eşîrê ye Tahminen jî kokeke Mewlana Xalit jî heta Mîkaîla dirêj tabana kî dizane Wî berê jî bîhistiye wekî Os kesekî jêhatî û bikêr e Bi pêşneyar û alîkariya Mevlana Xalit Os demekê şunda li Qesra Osmanî dest bi karekî nû dike Êdî li pêşiya Os deriyên pêşketin û serfiraziyê gelek zû yek bi yek vedibin Rewşa wî zef baş tabana êdî pişta wî nayê erdê Piştî demekê Os li Stembolê gelek tê nasîn û navê wî li Stembolê tabana Kurdê hafiz ji Haymanayê
Os dema gelek pere dide hev êdî dixwaze ji xwe re xanîkî bistîne û bizewice Dema carekê ew li xaniyekî başkaya bona ji xwe re bikire ew rastî ermenekî tê ku navê wî Kevork Altunyan e Ji paşnava wî jî mirov derdixe ku ew bi çi karî ve mijûl e Ew zêrkar e û di sûka navdar Kapaliçarşiyê Sûka Ser Girtî de dixebite Piştî vê hevnaskirinê xuya tabana ku mesken zêrkara ligel keça xwe ya azep Asparîk nêzîkî wî xaniyê ku Os dixwaze bikire dimîne Ew tabanın cînarê hev Piştî demeke lisana Os û Asparîk dikeve hev û ew paşê dizewicin Lê belê konut şahiya wan dirêj dom nake dema em cilt dawiya romanê tabanının ku dema bûyîna zarokê him dayîk û him jî zarok can dane Xwedê ji bo zarok bêdayîk nemîne Herdu hilgirtin bihuşta xu Şîneke mezin dest pê dike Os tirkiya ku li Stembolê hîn bûye ji bîr dike bi kurmancî kilameke şînê dibêje Ax felekê te li min çi kir Jina xwe jî wek Yêrmeniya min û Porsora min û zarokê xwe jî bi hevoka herêmê çêla min dide nasîn Zarok û jinê di gorekê de didin erdê
Os êdî ji Stembolê dixeyîde rojekê ji rojan dixwaze ji vir bi dûr bikeve Ew vedigere gundê xwe yê ku berî 20 salan hîştibû çûbû Stembolê Di beşa Os Li Gund de em wî li herêma Haymanayê tabanının Gelek wî nas nakin ew wek tîp zef hatiye guhurîn Hewê ew keçika ku berî 20 salan bûbû evîndarê wê hê nezewicî ye Paşê Os bi wê re dizewice lê ji ber gelek sedeman ew dilşahiya ku hêviya wê bû bi hêsanî nabîne Os paşê diçe hec di vegerê de du kole û cariyekê jî tîne Navê kola diguhirîne navina din datîne Navê yê reşik datîne Bîlal û yê din Arnes jî Xêro datîne Ew kole ji Afrîka Sudanê û Qefqasê bûne Navê cariyê Atarîs bûye lê vî navî nagihurîne ji ber ku navê wê Asparîka wî ya delal dihanî bîra wî ku li Stembolê ligel zaroka xwe wefat dike Kurdên herêmê van biyaniyên reşik û xerîb mesken cara pêşîn e di gundê xwe de tabanının û di destpêkê de bi meraq li wan dinêrîn Ji van Bîlal gelekî xurt bûye hertim xwestiye bireve bigihêje azadiya xwe Nivîskar yek ji wan beşên dawîn yên romanê ji Bîlal re vediqetîne
Sal û zeman derbas tabanın mezinên gund rewşa êl û eşîretên herêmê û gundê Mîkaîliya jî diguhirin Lehengê romanê Os ku di destpêka romanê de hê 15 salî bûye piştî salan êdî mezin tabana û tabana serekê elê Mesken romana Fîkret Yildiz bi van gotinan han dawî tabana Osê Usî Hecîbrêm êdî mezin tabana Ew bera Hecîbrêma ji Xanedana Mîkaîliya hendû bi navî wî cilt bankirinê Mala Osikê Romana Li Belê wek em tabanının romana Li Benda Keskesorê bi gelek aliyan ve balkêş e
Min bi kêfxweşîke mezin konut romana Fîkret Yildiz xwend Serboriya Os ya li Stembolê zêdetir bala min kişand Ji ber ku di salên 1990an de dema min li ser kurdên li Stembola kevin kar dikir ez gelekî hewcedarî çavkaniyên kurd yên edebî bûm ku qala kurdên Stembolê dikin Têkiliyên kurdên Anatoliya Navîn û Stembolê heta berî gelek sedsalan dirêj tabana Van gundên kurdan bi hezaran keriyên xwe yên bêz dibirin li Stembolê difrotin ji bo hewcedariya goşt ya bajarê mezin Stembolê bi cîh bînin
Kurdên Anatoliya Navîn deneyim û tevgera çandî û edebî ya Kurdên Sovyetê û Kurdên Swêdê bidin ber çavan Şayet ji wan re îmkana alîkariya dewletê ya aborî û mafê gotina azad peyda bibe em xwendevan wê demê dikarin gelek berhemên ji edebiyateke baş bixwînin Ew wek lehengê romanê Os divê rêyên xelasiyê yên din bidin pêşiya xwe şayet ew cilde benda keskesoran bimînin wê demê zehmet e ew bighêjin armanca xwe
