Küresel kapitalizm kendisi için karlı bir sanayi olan savaşa ‘devam’ dedi Beyaz Saray geçen hafta Anadolu Yakası Escort Kongre’yi Ukrayna’daki savaşa 24 milyar dolar daha ayırmaya çağırdı Bunun 14 1 milyar doları direkt askeri yardımı ve 8 5 milyar doları ekonomik takviyesi içeriyor
Ukrayna savaşı İkinci Dünya Savaşı’ndan Pendik Escort bu yana Avrupa’da görülmemiş seviyede kan dökülmesine yol açtı ve yüzbinlerce kişi hayatını kaybetti ABD Kongresi bugüne kadar 70 milyar doları silah olmak üzere savaş için 113 milyar dolar harcamaya Kurtköy Escort onay verdi
KENDİ HALKINA REFAH VE UMUT GETİREMİYOR İNTİHARLAR REKOR KIRDI
Siyasi ve ekonomik olarak çöküşün eşiğindeki ABD Ukrayna savaşına bu derece müdahil olurken Çin ile bir ekonomik savaş başlatırken ülkede ümitsizlikten kaynaklanan vefatlar ve intiharlar tarihi düzeylere çıktı
Yalnızca 2022’de 49 bin 369 intihar yaşandı bu tarihi bir rekor 2011’den bu yana yaklaşık 540 bin kişi intihar nedeniyle hayatını kaybetti Bilhassa gençler ortasında intihar olaylarında yüzde 60’lık üzücü bir artış görüldü
BLACKROCK UN CEO SU KAPİTALİZMİN İKİYÜZLÜLÜĞÜNÜ BİR DEFA DAHA KANITLADI
Kapitalizmin daha fazla paradan diğer hiç bir şeyin peşinde olmadığı bir defa daha anlaşıldı Dokuz trilyon dolara hükmeden dünyanın en büyük varlık idare firması BlackRock’ın CEO’su Larry Fink kapitalizmin fırsatçılığını acımasızlığını çok hoş bir biçimde ortaya çıkardı
Yıllardır etraf muhafaza nutukları atan son beş yıldır şirketler Amerika’sına Çevresel Toplumsal ve Yönetişim environmental social and governance ESG amaçları koyan bu maksatların şirketlerin iş yapma biçimlerinin merkezinde yer alması gerektiğini savunan Larry Fink temmuz ayında dünyanın en büyük petrol şirketi Aramco’nun lideri Amin Nasser’i BlackRock’ın idare şurasına atayacağını açıkladı
Larry Fink bu nedenle ağır bir ‘ikiyüzlülük’ eleştirisiyle karşı karşıya
Kömür petrol doğal gaz üzere fosil yakıt üreten şirketlere yatırımlarını azaltan ve başka varlık idaresi şirketlerine de bu tarafta davet yapan bu hususta birçok muahedeye imza atan BlackRock’ın teşebbüsleriyle son yıllarda bu şirketlere yatırımlar trilyon dolar düzeyinde azalmıştı
Yatırımcılar ve siyasetçiler bir güç şirketine kucak açmasından ötürü Fink’i ikiyüzlülük ve fırsatçılıkla eleştirip bu teşebbüsün külliyen parayla ilgili olduğunu söylediler Bir fon yöneticisi Bu BlackRock’un yeşil iktisatta önder olmakla ilgili son beş yıldır söylediği her şeye aykırı dedi
ABD İLE ÇİN ORTASINDAKİ EKONOMİK SAVAŞTA DAİMA YENİ KARTLAR AÇILIYOR
ABD ile Çin ortasındaki ‘ekonomik savaş’ gitgide daha kötüleşiyor ABD’nin aslında tüm kederi global egemenliğine en büyük tehdit olarak gördüğü dünyanın en büyük ikinci iktisadı olan Çin’in yükselişini baltalamak
Geçen hafta ABD idaresi Çin’e teknoloji yatırımına kimi sınırlamalar getirdi ABD Lideri Joe Biden ortalarında yarı iletkenler ve mikro elektronik kuantum bilgi teknolojileri ve yapay zeka sistemlerinin yer aldığı üç kritik teknolojide Amerikan şirketlerinin Çin’de teşebbüs sermayesi ve ortak yatırımlarına kısıtlama getiren bir kararname çıkardı
Bu kararname geçen ekim ayında uygulamaya giren Çin’e yüksek kaliteli bilgisayar çipleri ihracatına getirilen yasakları güçlendirmeyi amaçlıyor
Tabii Çin de boş durmuyor ABD’nin bu kararından evvel çip üretiminde kullanılan ve kritik bir kıymete sahip metaller olan germanyum ve galyum ihracatına kısıtlama getirmişti Çin global germanyum üretiminin yüzde 60’ını yapıyor
NEW YORK TIMES IN ARAŞTIRMASI YÜKSEK TEKNOLOJİ SAVAŞININ BOYUTLARINI ORTAYA KOYUYOR
The New York Times gazetesinde yer alan ‘Savaş Nedeni Amerika’nın Çin’e Karşı Silikon Ablukası’ başlıklı araştırma ABD’nin Çin’e karşı yürüttüğü yüksek teknoloji savaşının boyutlarını ve Beyaz Saray idaresinin bu mevzuda dürüst olmayan hallerini gözler önüne seriliyor
Gazeteye nazaran ABD’nin Çin’e karşı bir ekonomik savaş ilanı geçen yıl 7 Ekim’de Sanayi ve Güvenlik Ofisi tarafından yayımlanan ikili ticaret kara listesi ile resmiyet kazandı
Kara listede bilhassa yarı iletken çipler yüklü olarak yer alıyor Çipler çağdaş iktisadın can damarı durumunda tost makinalarından kredi kartlarına kadar her yerde kullanılıyor Tıpkı vakitte kuantum hesaplama ve yapay zeka üzere gelecek yüzyılda ömrümüzde ihtilal yaratması beklenen yeniliklerin gerisindeki itici güç
İhracat yasağı listesinde Çin in en büyük hafıza çipi üreticisi Yangtze Memory Technologies YMTC ile en büyük yarı iletken donanım üreticisi Naura Technology’nin bulunduğu 31 şirket bulunuyor
ABD hükümeti ihracat denetimleriyle Çin’in bu gelişmiş çipleri üretme ve hatta satın alma kabiliyetini sekteye uğratmaya çalışıyor Gazeteye nazaran ABD idaresinin bakış açısı şu Gelişmiş çipler üstün bilgisayarlar ve yapay zeka güç sağladıkları sistemler aracılığıyla yeni silahların ve gözetleme aygıtlarının üretilmesini sağlar
Ticaret yasakları temel olarak Çin’in tüm ileri teknoloji ekosistemini kökünden hatta kollarıyla yok etmeyi amaçlıyor Amerikan idaresi Çin’in teknolojik olarak daha fazla ilerlemesine müsaade vermek istemediği üzere mevcut teknoloji durumunu da baltalamayı planlıyor
Kimi uzmanlar bunun aslında bir savaş sebebi olduğunu ABD Çin rekabetini ve global tertibin geleceğini on yıllar boyunca şekillendireceğini savunuyor
TARİHİN İKİ KESKİN VİRAJI 24 ŞUBAT VE 7 EKİM
Ancak ABD başarısız olursa çaresizce kaçınmaya çalıştığı geleceği hızlandırarak harika bir halde tepetaklak olabilir
Uzmanlara nazaran 2022’den itibaren tarihte yankılanacak iki tarih var Birincisi Rusya’nın Ukrayna’yı işgal ettiği 24 Şubat ikincisi ise 7 Ekim
ABD nin Çin e direkt yatırımları 2018 yılında başlayan ticaret savaşı ve akabinde gelen teknoloji alanında yatırım ve ticareti engelleyen teşebbüslerle inişe geçti 2005 2018 ortasında yılda ortalama 14 milyar dolar olan yatırımlar 2022 de 8 2 milyar dolara indi Bu son 20 yılın en düşük düzeyi
Ayrıca ABD’lilerin Çin e teşebbüs sermayesi yatırımları 14 milyar dolarlık tepeden 2022 de 1 3 milyar dolara düştü
BU DAHA BAŞLANGIÇ EKONOMİK SAVAŞ DAHA DA KIZIŞACAK
ABD ise yerli çip üretimine inanılmaz teşvik veriyor Geçen yıl Temmuz’da yerli çip üretimine 280 milyar dolarlık teşvik öngören yasa kabul edildi
Ancak Çin teknoloji yarışında ABD’nin açık orta önünde 44 teknoloji alanının 37’sinde önder ABD ise 7 alanda
İşin berbatı bu daha başlangıç Teknolojide yeni kısıtlamalar gelecek ve sonunda sermaye denetimi silahı çekilecek
BREZİLYA 30 YILDIR BEKLENEN VERGİ ISLAHATINI YAPTI
Brezilya geçen ay kapsamlı bir vergi ıslahatı konusunda adım attı Karmaşık bir vergi sistemine sahip olan Brezilya da vergi ıslahatı için 30 yıldır uğraşıyorlardı Sonunda Parlamento Anayasa değişikliğini onayladı Yasa yılsonuna hakikat yürürlüğe girebilir
Vergi ıslahatı ile mal ve hizmetlerle ilgili beş vergi biri federal başkası lokal olmak üzere iki farklı KDV altında toplanacak ve oran yüzde 25 olacak Islahatın birinci yıl ekonomik büyümeye 1 5 puan önümüzdeki sekiz yılda ise yüzde 2 39 katkı yapması bekleniyor
Mevcut vergi sisteminin karmaşıklığı şuradan geliyor Hükümet 27 eyalet idaresi ve 5 binden fazla belediye kendisine nazaran vergi oranı belirleyebiliyor
İTALYA BANKALARI VERGİLENDİRMEYE KALKTI DAHA SONRA YUMUŞADI
İtalya da vergi konusunda kıymetli adımlar atıyor Ağustos başında hükümet bankaların yüksek gerçek faiz nedeniyle elde ettiği karlara bir kezlik yüzde 40 vergi uygulanmasını kararlaştırdı
Ancak bu karar yansılara neden oldu ve Milano Borsası’nda bilhassa banka paylarında sert düşüşler yaşandı Bunun üzerine hükümet vergiye bir üst hudut getirerek alınacak verginin bankaların toplam varlıkların yüzde 0 1’ini geçmeyeceğini açıkladı
GELELİM TÜRKİYE YE BİR YANDAN YOKSULLAŞIYORUZ BAŞKA YANDAN VERGİ REKORTMENLERİ AÇIKLANMIYOR
Türkiye nin kişi başı ulusal geliri 2013 yılında 12 507 dolar ile tarihi rekor kırdı O yıldan bu yana inişteyiz 2020 yılında 8 561 dolara indik Geçen yıl 10 616 dolara çıktık Hala 2015 17 yıllarının düzeyindeyiz Yani fakirleştik ve yedi yıl gerideyiz
Acaba bu fakirleşmenin vergi gelirlerinin azalmasıyla gelir ve kurumlar vergisi rekortmenlerine ilişkin bilgilerin ise son yıllarda açıklanmamasıyla ilgisi var mı Yapılan bilimsel araştırmalara nazaran bilhassa dolaysız vergiler ile büyüme ortasında bir ilişki var Vergilerdeki değişim ulusal gelir dinamikleri yoluyla ekonomik büyümeyi etkiliyor
DOLAR BAZINDA DOLAYSIZ VERGİ GELİRLERİ YEDİ YIL ARKA ARDA AZALDI
Dolaysız vergi gelirlerini dolar bazında ele alacak olursak 2013 yılındaki ulusal gelir tepesinden itibaren bir iniş var 2013 yılında dolaysız vergilerde tahsilat 52 8 milyar dolara ulaşmıştı
O yıldan itibaren dolaysız vergiler dolar bazında daima gerileyerek 2020 de 40 1 milyar dolarla taban düzeye indi Yedi yıl süren düşüşün akabinde 2021 ve 2022 de artış var 2021 de 47 2022 de ise 53 7 milyar dolar oldu
Gelir ve kurumlar vergisi rekortmenleri listesi son olarak Ocak 2021’de açıklandı O da 2019 yılı vergilendirme periyodu ilişkin beyanlardı Yani 2019 yılından bu yana Türkiye nin en çok vergi ödeyenlerini bilmiyoruz
KÜRESEL MİLYARDERLER LİSTESİNE GİREN YENİ ZENGİNLERİMİZ SANKİ NE KADAR VERGİ ÖDEDİ
Bir sürü yeni zenginimiz var Türkiye nin en zenginleri listesi hayli değişti Türkiye nin en büyük şirketleri listesine giren yeni şirketler var
Amerikan Forbes mecmuasının dünyanın en zenginleri 2023 listesine nazaran Türkiye nin en zengini 5 3 milyar dolar servetiyle SASA nın işveren İbrahim Erdemoğlu ve üçüncü en varlıklı de 4 7 milyar dolar ile kardeşi Ali Erdemoğlu Murat Ülker 5 milyar dolar ile ikinci
Koç ailesi Cemil Karı Şahenk ailesi Erman Ilıcak Sezai Bacaksız Eczacıbaşı ailesi Sinan Tara Nihat Özdemir Mustafa Küçük Hamdi Akın Ahmet Çalık Aydın Doğan da zenginler listesinde yer alan öteki isimler
Bir öteki global milyarderler listesi yapan Bloomberg En Varlıklı 500 sıralamasında ise Türkiyle den yalnızca Ahlatcı Holding İdare Konseyi Lideri Ahmet Ahlatçı var Ahmet Ahlatçı dünyanın en varlıklı 500 şahsı ortasında 5 7 milyar dolar servetiyle 464 üncü sırada
Ne yazık ki en zenginlerin ne kadar gelir vergisi ödediğini bilmiyoruz
Son devirlerde yıldızı parlayan Ahlatçı Kuyumculuk Ahlatçı Metal Rafineri Rönesans İnşaat Ender Metal Limak Cengiz Holding Kalyon Holding Kolin Holding ve Makyol Kümesi ve başkalarının de ödedikleri kurumlar vergisi ölçüsünü bilmiyoruz
Tabi ki en büyük özel şirketler listesinin gediklilerinden Tüpraş THY Petrol Ofisi Opet BİM Shell Ford Otosan Arçelik ve başkalarının de son yıllarda ne kadar vergi ödediğini bilmiyoruz Ayrıyeten bankaların ve kamu şirketlerinin de
Gerçi son yayımlanan gelir ve kurumlar vergisi rekortmenleri listesinde de birden fazla mükellef isminin açıklanmasını istememişti 2019 yılında gelirler vergisinin birinci 100 ünde yer alan 67 rekortmen isminin açıklanmasını istemedi
DOLAYLI VERGİLERİN HİSSESİ REKOR KIRDI DOLAYSIZ VERGİLERİN ULUSAL GELİRE ORANI YALNIZCA 5
Ancak biz ücretliler emekliler dar gelirliler olarak devlete her alışverişimizde her adım attığımızda vergi ödüyoruz Evet dolaylı vergileri bu gelir vergisi rekortmenleri listesine girenler de ödüyor lakin adaletsizlik aslında burada
Dolaylı vergilerin toplam vergilerdeki hissesi yüzde 76 ile tarihi düzeylerde Dolaylı vergi yükü 1990 yılında yüzde 48 2000 yılında yüzde 59 2010’da yüzde 67 olmuştu
2023 ün birinci yarısı prestijiyle vergi gelirinin yarıdan fazlası KDV den ve ÖTV den geliyor Buna karşılık gelir ve kurumlar vergisinin toplam vergi gelirleri içindeki hissesi yüzde 34
Türkiye bu adaletsiz vergi sistemiyle Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü OECD ülkeleri ortasında sonuncu sırada Daha doğrusu dolaysız vergilerin toplam vergilere oranında OECD sonuncusu dolaylı vergilerin oranında ise birinci sırada
Gelir kurumlar emlak motorlu taşıtlar veraset ve intikal vergilerinden oluşan dolaysız vergilerin ulusal gelire oranı yıllardır yüzde 5 düzeyinde seyrediyor Dolaylı vergilerin oranı ise yüzde 10 12 aralığında
GEÇEN HAFTA DOLAR BEDEL KAZANDI
Geçen hafta milletlerarası borsalar aşağı istikametli bir seyir izlese de hafta genelinde büyük kayıplar olmadı ABD’de üretici enflasyonunun beklenenden yüksek çıkması Merkez Bankası’nın FED faizleri daha uzun yüksek tutacağı beklentisini güçlendirdi Lakin çekirdek enflasyon iddialardan düşük çıkınca piyasalar biraz rahatladı Gelecek ayki FED toplantısında faiz artırımı beklenmiyor
ABD’de faizlerin yüksek kalacağı beklentisi Euro’nun dolar karşısında zayıflamasına neden oldu Avrupa Merkez Bankası’nın ECB yeni bir faiz artırımı yapıp yapmayacağı tartışmaları ve Alman iktisadının zayıf görünümü de Euro’nun 1 1 dolara gerilemesine neden oldu Dolar endeksi ise 102 8 düzeyine çıkarak beş haftanın en yükseğine ulaştı
BUĞDAY FİYATLARI İKİ AYIN EN DÜŞÜĞÜNE İNDİ
Bu ortada Şikago Borsası’nda buğday fiyatları büyük üretici ülkelerden gelen yüksek hasat haberleriyle son iki ayın en yüksek düzeyine indi Dünyanın en büyük ihracatçısı Rusya bu yıl güçlü bir hasat bekliyor ABD de orta batı bölgesindeki kuraklığa karşın Ağustos ayında bu yılın en yüksek ihracat pahasına ulaştı
Bu haberler Rusya’nın Ukrayna’nın ihracat yapmasını sağlayan Karadeniz tahıl koridorunu kapatması tarım alanlarına yönelik ataklarla oluşan karamsar havanın dağılmasına neden oldu
BU HAFTA NELER OLACAK
Bu hafta yatırımcılar Fed’in yılın geri kalanına ait planlarına ait ipuçlarının yer alacağı Federal Açık Piyasa Komitesi FOMC tutanaklarını takip edecekler ABD’de perakende satışlar ve endüstriyel üretim de gündemde olacak Çin endüstriyel üretimi ve perakende satışları da dahil olmak üzere bir dizi değerli bilgi açıklayacak Euro bölgesi ve Japonya için GSYİH ve enflasyon dataları geliyor Almanya ekonomik hassaslık endeksi Birleşik Krallık için enflasyon işsizlik ve perakende satışlar dataları açıklayacak
