Deniz Yaşayan
Rusya Ukrayna savaşının başlamasının üzerinden bir buçuk yıl geçti Görünen o ki ne Ümraniye Escort Moskova ‘özel askeri operasyon’ olarak isimlendirdiği müdahalesinden ne de Kiev Kırım dahil 1991 sonları içerisinde toprak bütünlüğünü sağlama amacından vazgeçecek
Ukrayna’nın seçilmiş devlet lideri Viktor Yanukoviç’in bazılarının Onur İhtilali bazılarının İstanbul Escort ise 2014 Darbesi dediği süreçte devrilmesinden bugüne yüklü olarak Donetsk ve Luhansk’ın artık birer molozdan ibaret olan kasabalarında çatışmalar şiddetinden hiçbir şey kaybetmezken artık bir yandan da Rusya’ya bağlanan öbür Anadolu Yakası Escort bir kesimde Azak Denizi’nin kilit bölgesi Zaporijya’da Ukrayna’nın karşı taarruzu sürüyor
Kazılan siperler ve epeyce geniş bir alana yayılan cephe çizgisiyle Birinci Dünya Savaşı’nı andıran Rusya Savunma Bakanlığı tarafından paylaşılan üst üste atılmış Alman tankları ve ABD zırhlılarının manzaralarıyla de özdeşleşen bu karşı taarruz şu ana kadar rastgele bir kazanım elde edebilmiş değil Bununla birlikte Ukrayna’nın Batılı ülkelerden gönderilen değerli ağır silahların birçoklarını kaybetmesi ABD ve Avrupa basınında Kiev’e daha ne kadar takviye verilebileceği üzerine çeşitli tartışmalar başlatmış durumda
KREMLİN’İN TEMİNATI ZAMAN
Öyle anlaşılıyor ki Gürcistan’la 5 Gün Savaşı’nın bir benzerini tekrarlayamamasından çabucak sonra Moskova’nın askeri müdahalesini bir yıpratma savaşına dönüştürmesi ve asıl amacı de Donbas ile Kırım’ın kuzeyindeki Herson ve Zaporijya ile sınırlamasının gerisinde da Batı içerisinde artan bu tartışmaların bir noktada Kiev’e dayanağı kesme noktasına varacağına duyduğu itimat var Bildiğimiz kadarıyla artık hiçbir kıymetli askeri üretim tesisi kalmayan Ukrayna’nın sadece bir ayda harcadığı 155 milimetrelik top mermisinin ABD’nin bir yıllık üretimine denk olması da kelam konusu inancı takviyeler nitelikte Zira bu durum sürdürülebilir değil üstelik kendi askeri üretimini daima artıran bir ‘düşman’ karşısında Ancak buradan nasıl dönüleceği aşikâr değil
Kiev’e ABD’den 60 milyar dolar Avrupa Birliği’nden AB de 20 milyar euroya varan askeri yardımda bulunulması Rus ordusunu 24 Şubat 2022’den evvelki pozisyonlarına çekilmeye zorlayamadıysa da ortada insan hayatları üzerine yatırılmış dev bir sermaye var ve bunun sahipleri farklı her yolu denemekte ısrarcı Tüm bunlar savaşın daha ne kadar sürdürülebileceği ve ne vakit bir barışla sonlanacağı üzerine ekonomik politik ve biraz da teknik akıl yürütmeler Halbuki sıkıntının bir de görmezden gelinen bir toplumsal tarafı var İki kardeş Doğu Slav halkının ortasındaki tarihî ve kültürel bağların zedelenişi akraba ailelerin bölünüşü yerle bir olan kentler ve kasabalar yitirilen ömürler yıkılan hayaller Bu insanların ne düşündüğü ne istediği sorulmuyor Nasıl yaşadıklarıyla ilgilenilmiyor
‘KAVRULMUŞ TOPRAK TAKTİĞİ’
Batı basınındaki hâkim anlatı Moskova’nın bu bölgede hem çocukların kaçırılması ve muhaliflerin bir halde yok edilmesi yoluyla ‘insansızlaştırma’ ve ‘Ruslaştırma’ faaliyeti yürüttüğü tarafında Birincisi Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin hakkında açılan Milletlerarası Ceza Mahkemesi UCM davasına da münasebet olmuştu İnsansızlaştırma ise daha çok füze ve top atışlarının neden olduğu yıkıma atıfla ‘kavrulmuş toprak taktiği’ halinde açıklanıyor Buna nazaran Novorossiya Yeni Rusya da denilen bu dört bölgenin nüfusu gereksiz bir toplumsal yük olarak görülüyor bilhassa Donbas’ın gençleri düşük doğum oranı berbat iktisat çok alkolizm ve cürümle boğuşan birtakım Rus bölgelerine yerleştiriliyor Gerçekten bu haberlerde Donbas’tan en az 1 milyon Ukraynalının kaçırıldığı ileri sürülüyor Bölgenin nüfusunun savaş öncesinde 6 milyon olduğunu belirtelim Fakat bu argüman kanıtlanmış değil
Öte yandan Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği’nin UNHCR şimdiki datalarına nazaran yalnızca Donbas’tan da değil tüm ülkeden kaçan 6 milyonu aşkın Ukraynalı mülteci var bu mültecilere en çok konut sahipliği yapan ülke de 2 milyon 850 bin şahısla Rusya Asıl mülteci sayısının 18 milyona ulaştığını argüman edenlere ek olarak Rus devlet ajansı TASS ülkedeki gerçek Ukraynalı mülteci sayısının da en az 6 milyon olduğunu aktarıyor Bu kadar insanın zorla kaçırılması mümkün mü tartışılır Yeniden de ortada bir ‘çocuk’ sorunu olduğu da aşikar Putin bu çocukları evlat edinmek için rekor sayıda müracaat yapıldığını açıklamıştı
ASKERİ GÜÇ SİYASİ YASAKLAMA
Bir öteki haberde ise Rus denetimi altındaki bölgelerde Rus askerlerin sınırsız bir serbestisi olduğu aktarılıyor Haberde bir sivilin Sosyal medyada paylaştıklarımız ve özel bildirilerimiz dahil olmak üzere telefonlarımızı denetim edebilirlerdi sözüne yer veriliyor Ayrıyeten düzenlenmek istenen protestoların anında engellendiği Ukrayna radyo ve televizyon yayınlarının kesildiği insanların ruble kullanmaya zorlandığı ve tahminen de en dikkat cazip olanı Moskova tarafından neo Nazi ögeler içermekle suçlanan Ukrayna eğitim müfredatının büsbütün kaldırıldığı belirtiliyor Bu haber şimdi referandumlar düzenlenmeden habere mevzu olan Herson bölgesi ilhak edilmeden evvel yazılmış olduğundan daha çok alınan tedbirlerin hukuk dışılığına bir vurgu görülüyor
Bir ana akım İngiliz gazetesinde de Rus denetimi altındaki bölgelerde sıkıntı gücüne dayanılarak uygulanan siyasi baskılardan kelam ediliyor ki Kiev hükümetinin ülkedeki en büyük muhalif partiyle birlikte 11 siyasi partiyi yasakladığı da bir öbür ana akım İngiliz gazetesinin haberinde yer alıyor Pekala bölgedeki gelişmelerle ilgili ne söylenebilir
YENİ RUSYA YİNE İNŞA
Öncelikle Rus tarafının seçilmiş devlet liderinin 2014’te devrilmesinden sonra süratle artan yolsuzluk hadiseleri ve elbette güvensizlik istikrarsızlık üzere hisleri lehine kullandığı söylenebilir Putin’in yeni bölgelerde 1 Haziran 2023’e kadar bir ‘yolsuzlukla mücadele’ organı kurulması talimatı buna işarettir Tekrar 2023’ün birinci günü bu ‘tarihsel olarak Rus’ dediği bölgelerin ömür standartlarının ve bilhassa de altyapı hizmetlerinin 2030 tarihine kadar Rusya’daki ortalama seviyeye çıkarılacağını duyurdu
Ek olarak üstte da bahsettiğimiz üzere çok tartışılan Ukrayna eğitim müfredatıyla ilgili gerekli düzenlemelerin de yapıldığını bu bölgelerde alınan eğitim öğrenim derecelerinin tüm Rusya’da geçerli kabul edildiğini biliyoruz
Bununla birlikte Putin geçtiğimiz günlerde Türkiye’nin Ukrayna’ya teslim ettiği neo Nazi Azov militanlarının alıkonulduğu Donetsk’e bağlı Mariupol’e de bir ziyaret gerçekleştirmiş daha sonra da çevrimiçi olarak Mariupol’deki tramvay seferlerinin açılışına katılmıştı Putin burada Yollar konutlar eğitim sıhhat ve güç tesisleri inşa ediliyor ve onarılıyor Endüstriyel ve ziraî üretim yine kuruluyor Bu bölgelerin vilayet ve ilçelerinde hayatın olağana dönmesini sağlamak için tüm bu meseleleri elbette dengeli ve sistemli bir halde çözmeye devam edeceğiz sözlerini kullanmıştı
ULAŞIM VE KRONİK SUSUZLUK
Bölgedeki bir öteki kıymetli gelişme de devlet iştiraki olarak kurulan Novorossiya Demiryolları’nın Herson Zaporijya Donetsk ve Luhansk’ı birbirine bağlayacak bir demiryolu çizgisinin inşaatına başlayacağını bildirmesi oldu Bu bilhassa Donetsk ve Zaporijya’daki durum göz önüne alındığında hayata geçirilmesi sıkıntı bir proje üzere görünüyor
Bir öbür altyapı hizmeti olarak da Rusya iletim sınırlarının kesilmesinden dolayı kronik susuzluk sorunu çeken dört bölge için hizmet verecek Don Donbas Su Kanalı’nın 30 Nisan 2023’te muvaffakiyetle test edildiğini açıkladı
Elbette bu projelerin hiçbiri yıkım imajları çokça konuşulan Mariupol’deki inşaatlar kadar ilgi çekmedi Bilhassa Batı basınının bu kente dönük ilgisi bu inşaatlarda Kuzey Koreli çalışanların çalıştırıldığına dönük spekülasyonlardan kaynaklanıyor Bunu Rus tarafından gelen açıklamalar da destekliyor Çünkü Rus gazetesi İzvestiya’ya konuşan Rusya’nın Pyongyang Büyükelçisi Aleksandr Matsegora Fazlasıyla nitelikli çalışkan ve birebir vakitte güç kurallarda çalışabilen Koreli personeller çekilen Ukraynalı Nazilerin yok ettiği toplumsal altyapı ve sanayi yapılarının tekrar inşası için çok yararlı olacaktır demiş ve kelam konusu spekülasyonları yalanlamamıştı
Elbette ne Donbas’ta ne de Herson ve Zaporijya’da hayat süratli bir biçimde değişiyor buralarda hayat inançlı hâle getirilemiyor Bunun en büyük göstergelerinden biri de bölgede yaşayanların Rus hukukunun kesin olarak yasakladığı ‘bireysel silahlanma’ hakkına sahip olmaları Bu hak 2026’ya kadar geçerli 2026 kelam konusu bölgelerin Rusya’nın hukuk sistemine büsbütün entegre olması için belirlenen yıl birebir vakitte
Bu harika önlem fevkalâde ömür koşullarının cephe çizgisinin artık hayli uzağında kaldığı söylenebilecek Luhansk’ta bile devam etmesiyle ilgili Artık ne sanayi merkezi Donbas’ta 6 milyon ne de güç ve ticaret merkezi Herson ve Zaporijya’da 3 milyon insan yaşıyor Birçok insan eski konutuna ve işine dönemiyor dönmek istese de
‘ŞİMDİ TIPKI ÜLKEYİZ’
Ukrayna’nın başşehri Kiev’de büyüyüp evlendiğini İrtibat Fakültesi’nden mezun olmasının akabinde basın bölümünde çalışmak için Luhansk’a taşındığını söyleyen 43 yaşındaki Yelena da onlardan biri Ailesinde hem Ukraynalıların hem de Rusların olduğunu söyleyen Yelena Burada savaş öncesinde zati bu türlü bir gündem yoktu Ben ve aslında Kiev’deki çabucak hemen herkes Rusça konuşurdu Kimse bize karışmazdı Ben 2013’te Donetsk’e oradan da Luhansk’a geçtim Sonra durum farklılaştı diye konuştu
Savaşın yeni başlamadığını dokuz yıldır devam ettiğini 2014’ten sonra Donbas’ta yaşamanın imkansızlaştığını lisana getiren Yelena Üstümüze roketler düşüyordu Ne iş kaldı ne nizam O vakit Ukrayna pasaportu taşıdığımız için Rusya’ya da geçemedik Öbür tehlikeleri olduğundan da Kiev’e dönmedik Kırım Rusya’ya katılınca bir halde oraya Sivastopol’e kaçtık zira Kırım’a geçiş yapanlar otomatik olarak Rus pasaportu sahibi de oluyordu o dönem kelamlarıyla yaşadığı kopuş sürecini anlatı
Bir gün içerisinde Ukraynalı kimliğinden Rus kimliğine geçiş yaptıklarını belirten Yelena Bizim üzere birçok kişi oldu Buradaki okulların birçoklarında Donetskli çocuklar vardır Birçoklarının ailesi de geri dönmüyor Burada ömür kurdular Biz de her ne kadar çok istesek de artık dönmeyi düşünmüyoruz diye kelamlarına devam etti Donetsk’in hâlâ tehlikeli olduğunu savaşın kentten çok da uzaklaşmadığını vurgulayan Yelena Benim iş bulma imkanım da hiç yok artık orada Bu durumun yakın vakitte düzeleceğini de sanmıyorum Birtakım meslekler bilhassa de ağır işler mecburen devam ediyordur ancak hayat olağan akışı içinde olmadığından en azından olağan bir basın kurumunda çalışmak mümkün değil şu an dedi ve ekledi Yine de istediğimiz vakit dönebiliriz artık Evvelce hudutlar vardı artık en azından tıpkı ülkeyiz birebir hudutlar içerisindeyiz
‘HÜKÜMET BİZİ SATTI’
Savaştan evvel Donetsk’te bankacılık yaptığını anlatan 40 yaşındaki Olesya ise Gerçekten içim acıyor Kilisede her iki ülkenin genç erkekleri için de mum yakıyorum Düşman ettiler bizi Annem ağlıyor akrabalarımızdan kimileri orada Biz tıpkı halkız anlamıyorum yaşananları diyerek hiçbir barış umudunun olmadığının zira buna müsaade verilmeyeceğinin altını çizdi
Mariupol’de büyük bir hastane inşa edildiğini birçok meskenin de tamamlandığını öğrendiklerini anlatan Olesya Bakarsınız kent bu türlü fecî olaylardan sonra canlanır Orada meskenlerin avlularında ölüler için mezarlar kazılırdı Oraya kaç kişi dönecek hiç bilmiyorum Ben bir siyasetçi ya da ekonomist değilim lakin Kiev’dekiler daima yeni silahlar füzeler aldıklarını haykırırken neden bu konutlar inşa edildi bilmiyorum Kırım’ı daima vuruyorlar Bu meskenlerin ne kadar güvenliği olacak Bu aldıkları füzeler yeniden bu kentlere uçacak diyerek güvenliğin bir türlü sağlanamadığına işaret etti
Küçük bir çocuğu olduğunu ekleyen Olesya Biz Ukraynalıyız orası bizim ülkemiz Rusça konuşmamız Rus olduğumuzu söylememiz bununla çelişkili değil Bizim için Ukrayna ve Rusya ortasında bu kadar derin ayrımlar yoktu Biri ülkemiz biri lisanımız Artık hepsi sorun oldu İşte televizyondan izliyoruz oradakilerden de duyuyoruz devlet de açıklıyor Ben çocuğumu Nazi propagandası yapılan tüm tarihimizin silindiği kitapların okutulduğu o okullara nasıl gönderebilirim diye sordu ve şöyle devam etti Ülkemizi özlüyoruz Hepimiz hükümet siyasetçileri tarafından satıldık Bizi ve topraklarımızı sattılar ve artık alay eder üzere ‘birleşik Ukrayna’ diye bağırıyorlar bu birliği onlar öldürdü
Bir de ‘tartışmalı’ bölgelerin dışından tüm bu yaşananların nasıl okunduğuna bölgedeki insanlara hangi gözle bakıldığına değinmek gerek
‘UKRAYNA İKİ PARÇA’
Kiev’den izlenimlerini aktaran gazeteci Deniz Berktay ülkenin kültürel olarak iki farklı modülden oluştuğunu belirterek Karadeniz kıyısındaki Odessa Kırım Harkov çatışmaların çok ağır sürdüğü Donbas Herson ve Zaporijya birinci kesim olarak görülebilir Buna karşılık orta ve batı Ukrayna milliyetçiliğin ve Batı yanlılığının güçlü olduğu modüldür Hele ülkenin en batısında Polonya hududundaki Lvov un bulunduğu Galiçya evvelden beri Rus tersliğinin güçlü olduğu bir bölgedir Ne var ki bu farklılıklar ne Moskova da söylendiği kadar fazladır ne de Kiev de söylendiği kadar önemsizdir tespitlerinde bulundu
Berktay savaşın başlamasından evvel Moskova’nın savunduğunun tersine Rusça konuşanlara bir baskı yapılmadığının altını çizerek Şöyle söyleyelim Ukrayna da nüfusun yarıya yakını esasen Rusça konuşur Etnik Ukraynalıların da kıymetli bir kısmı Rusça konuşur Hatta bilhassa ülkenin doğu ve güney bölgelerinde devlet memuru olduğu halde Ukraynaca bilmeyen şahıslar vardı tabirlerini kullandı
Rusça’nın basın yayın ve kamusal alanda sınırlanması üzere çeşitli yasaklamaların yaklaşık iki yıllık bir tarihi olduğunu paylaşan Berktay Ancak Kiev de sokakta Rusça konuşulduğu için kimse baskı görmüyor Rusça yayınlar sayıları azalmış olsa da mevcut Yeniden de Rus kültürünün ‘düşman’ ülkenin kültürü olarak görülmeye başlandığı da söylenebilir Bilhassa Rus kültürüne zati yansılı olan az evvel kelamını ettiğimiz Galiçya bölgesinde dedi
Bu eğilimler savaşla birlikte geçer mi yoksa kalıcı mı olur bunu savaş bittiğinde göreceğiz biçiminde devam eden Berktay Kiev ve etrafındaki Ukraynalıların Rus denetimine geçmiş bölgelerdeki insanlara yönelik tutumuna ait ise şunları kaydetti
Bunlardan göç ettikleri Batı bölgelerinde yerli halkla sorun yaşayanlar da oldu adapte olanlar da Rus ordusunun kontrolündeki topraklarda yaşayan insanlara yönelik resmi bakış bu insanların ‘işgal’ altında yaşayan ve kurtarılmayı bekleyen vatandaşlar olduğu istikametindedir Ancak belli bir kesimde bu insanlara karşı bir önyargı da vardır Ama benim kanaatim odur ki savaştan sonra bu halklar ortasındaki müsamaha artacaktır
